Błędne decyzje – co tak naprawdę je powoduje?

W poprzednim poście rozmawialiśmy odrobinę o tym, ile tak naprawdę jest wart Twój czas. Dzisiaj chciałabym porozmawiać o tym, dlaczego nie podejmujemy do końca logicznych i przemyślanych decyzji. Lubię myśleć o sobie jako racjonalnej osobie, ale nią nie jestem. Dobra wiadomość jest taka, że nie tylko ja. Wszyscy jesteśmy irracjonalni i popełniamy mentalne błędy. Czasami podejmujemy logiczne decyzje, ale równie często dokonujemy emocjonalnych i irracjonalnych wyborów.

            Porozmawiajmy teraz o pięciu błędach, które sprawiają, że nasze wybory nie są tak przemyślane, jak nam się wydaje. Pierwszym z nich jest nasza stronniczość, która sprawia, że koncentrujemy się wyłącznie na wygranych. Na czym to polega?

Nie koncentruj się wyłącznie na ocalałych

W internecie pełno jest artykułów o rzeczach, które robią ludzie sukcesu. Nasza stronniczość polega na skupianiu się na zwycięzcach w określonym obszarze i próbowania uczenia się od nich, jednocześnie całkowicie zapominając o przegranych, którzy stosują dokładnie tę samą strategię. Błędnie przeceniamy strategie, taktyki i rady jednego z ocalałych, ignorując fakt, że te same strategie, taktyki i rady nie zadziałały w przypadku większości ludzi.

Skupianie się na wygranych powoduje błąd poznawczy, który sprawia, że dochodzisz do wniosku, iż ich strategia nie działa tylko na Ciebie. Prawda jest taka, że nie wiesz, czy ta strategia w ogóle działa dobrze dla kogokolwiek, poza wygranymi.

Błędne decyzje – ludzka awersja do strat

            Drugim błędem jest niechęć do strat, która odnosi się do naszej tendencji silnego preferowania unikania strat nad osiąganiem zysków. Badania wykazały, że jeśli ktoś da Ci 50 złotych poczujesz niewielki wzrost satysfakcji, ale jeśli stracisz 50 złotych, doświadczysz dramatycznie większej utraty satysfakcji.

Nasza skłonność do unikania strat powoduje, że podejmujemy głupie decyzje i zmieniamy nasze zachowanie, aby zachować rzeczy, które już posiadamy. Jesteśmy zaprogramowani, aby chronić rzeczy, które już są nasze, a to może prowadzić do przeceniania tych przedmiotów w porównaniu z dostępnymi opcjami.

Na przykład, jeśli kupisz nową parę butów, może to zapewnić niewielki wzrost przyjemności. Jednak, nawet jeśli nigdy nie założysz tych butów, oddanie ich kilka miesięcy później może być niesamowicie bolesne. Nigdy ich nie użyłaś, ale z jakiegoś powodu nie możesz znieść rozstania z nimi.

Błędne decyzje – heurystyka dostępności

            Trzecim błędem jest tak zwana heurystyka dostępności. Polega ona na częstym błędzie, który popełniają nasze mózgi zakładając, że przykłady, które przychodzą na myśl, są również powszechnymi rzeczami. Na przykład, naukowcy wykazali, że obecnie żyjemy w najmniej brutalnym okresie w historii. Aktualnie więcej ludzi żyje w pokoju niż kiedykolwiek wcześniej – spadają wskaźniki zabójstw, gwałtów, napaści na tle seksualnym i wykorzystywania dzieci.

Większość ludzi jest w szoku, gdy słyszą te statystyki. Niektórzy nadal nie chcą im wierzyć. Jeśli to najspokojniejszy okres w historii, dlaczego toczy się teraz tak wiele wojen? Dlaczego codziennie słyszę o gwałcie, morderstwie i zbrodni czy krzywdzeniu dzieci? Dlaczego wszyscy mówią o tylu aktach terroryzmu i zniszczeń?

            Odpowiedź brzmi: żyjemy nie tylko w najspokojniejszym okresie w historii, ale także w najlepiej opisywanym okresie w historii. Informacje o każdej katastrofie lub przestępstwie są szerzej dostępne niż kiedykolwiek wcześniej. Szybkie wyszukiwanie w Internecie pozwoli uzyskać więcej informacji o ostatnim ataku terrorystycznym, niż jakakolwiek gazeta mogłaby kiedykolwiek dostarczyć sto lat temu. Ogólny odsetek niebezpiecznych zdarzeń maleje, ale prawdopodobieństwo, że usłyszysz o jednym z nich rośnie. Przeceniamy wpływ rzeczy, które pamiętamy i nie doceniamy częstości wydarzeń, o których nic nie słyszymy.

Błędne decyzje – zakotwiczenie

            Czwartym błędem jest zakotwiczenie. Prawdopodobnie najbardziej trafnym egzemplarzem zakotwiczenia są ceny. Jeśli cena nowego zegarka wynosi 300 złotych, możesz uznać ją za zbyt wysoką w stosunku do swojego budżetu. Jeśli jednak wejdziesz do sklepu i pierwsze, co zobaczysz to zegarek za 3000 złotych, nagle zegarek za 300 złotych wydaje się całkiem rozsądnym wyborem.

Od tak zwanych produktów premium, nigdy tak naprawdę nie oczekuje się, że same będą sprzedawać się w ogromnych ilościach, ale odgrywają one bardzo ważną rolę w utrwalaniu Twojego sposobu myślenia i sprawianiu, że produkty ze średniej półki wydają się znacznie tańsze niż te premium.

Błędne decyzje – błąd potwierdzania

            Ostatnim błędem jest błąd potwierdzania, polegający na naszej tendencji do wyszukiwania i faworyzowania informacji, które potwierdzają nasze przekonania, jednocześnie ignorując informacje, które są sprzeczne z naszym światopoglądem. Zmiana zdania jest trudniejsza niż się wydaje. Im bardziej wierzysz, że coś wiesz, tym bardziej filtrujesz i ignorujesz wszystkie informacje.

Jeśli właśnie kupiłaś Opla i uważasz, że jest to najlepszy samochód na rynku, to naturalnie przeczytasz każdy napotkany artykuł, który pochwala ten samochód. Tymczasem, jeśli jakiś portal wymienia inny samochód jako najlepszy wybór roku, po prostu odrzucasz go i zakładasz, że redaktorzy tego konkretnego magazynu źle go zrozumieli lub szukali czegoś innego niż to, czego Ty szukałaś w samochodzie.

            Dla ludzi nie jest naturalne formułowanie hipotezy, a następnie testowanie różnych sposobów udowodnienia jej fałszywości. Zamiast tego jest znacznie bardziej prawdopodobne, że sformułujemy jedną hipotezę, założymy, że jest prawdziwa, i wierzymy tylko w informacje, które ją potwierdzają. Większość ludzi nie chce nowych informacji, chcą potwierdzania informacji.

Jak zapobiec tym błędom?

            Jak zapobiec tym błędom? Musisz pogodzić się z tym, że skróty, których używa Twój mózg, nie są przydatne we wszystkich przypadkach. Istnieje wiele dziedzin życia codziennego, w których wspomniane powyżej procesy umysłowe są niezwykle przydatne. Nie chcesz eliminować tych mechanizmów myślenia.

Problem polega na tym, że nasze mózgi są tak dobre w wykonywaniu tych funkcji – wślizgują się w te wzorce tak szybko i bez wysiłku – że w końcu używamy ich w sytuacjach, w których nam nie służą. W takich momentach samoświadomość jest często jedną z naszych najlepszych opcji.

            Czy doświadczyłaś któregoś ze wspomnianych powyżej błędów? Jak sobie z nim radzisz? Opowiedz mi o tym w komentarzu poniżej albo napisz do mnie maila na adres pytania@cataleja.pl.

Udanego życia,

Cataleja.