Porównywanie się z innymi – przewodnik po motywacji cz.V

W poprzednim poście rozmawialiśmy o tym, jak prokrastynacja wpływa na motywację. Dzisiaj chciałabym porozmawiać o tym, jaki sens ma porównywanie się z innymi. Jak sposób, w jaki postrzegasz siebie, wpływa na Twoją motywację? Przeprowadzono wiele badań nad powiązaniami między przekonaniami i postawami, jakie masz na swój temat, a motywacją, której doświadczasz. Najpierw jednak wyjaśnienie. W części poświęconej teorii samostanowienia rozważaliśmy koncepcję jaźni przez pryzmat tej teorii. W tej pracy jaźń została fenomenologicznie opisana jako źródło dobrowolnego działania. Jaźń jest czymś, czego doświadczasz, gdy robisz coś dobrowolnie, a nie jako mentalna reprezentacja siebie.

Teraz jednak chciałabym przyjrzeć się innej koncepcji, którą często nazywa się „ja”, a mianowicie tożsamości, koncepcji siebie lub przekonań na swój temat. Aby uniknąć nieporozumień, będę nazywała tę ideę „tożsamością” lub używając bardziej szczegółowych terminów, takich jak koncepcja siebie lub poczucie własnej skuteczności. Należy jednak zaznaczyć, że nie wszyscy badacze przyjmują konwencje teorii samostanowienia. Dlatego też w opisywanych tu badaniach używany jest także termin „ja” jako przedmiot przekonań czy poznania.

Porównywanie się z innymi a poczucie własnej skuteczności

Ponieważ modelowanie jest często ważnym aspektem nauczania i motywowania innych, jak możemy je wykorzystać? Badania pokazują, że stopień, w jakim dana osoba identyfikuje się jako podobna do modela, może złagodzić wpływ. W jednym z eksperymentów badacze kazali dzieciom uczyć się zasad odejmowania, obserwując, jak nauczyciel lub inny uczeń wykonuje tę umiejętność. Ci, którzy obserwowali później innego ucznia, mieli wyższe poczucie własnej skuteczności i osiągali lepsze wyniki. Jednak ci, którzy obserwowali nauczyciela, radzili sobie lepiej niż ci, którzy nie mieli wzorca.

Nasza względna pozycja w porównaniu z rówieśnikami może mieć wpływ na naszą motywację. Naukowcy znaleźli potwierdzenie efektu dużej ryby i małego stawu. Efekt ten oznacza, że samoocena i wyniki w nauce są zwykle lepsze, gdy jesteś w słabszej klasie. Konsekwencją tego jest to, że uczęszczanie do szkoły, która osiąga lepsze wyniki w nauce, może mieć przewrotny wpływ na twoją motywację. Uczennica szkoły średniej mogła być bardzo zmotywowana do nauki, gdy była najlepszą uczennicą w klasie. Gdy zostanie przeniesiona do elitarnej szkoły, w której wszyscy są jednakowo utalentowani, jej samoocena może spaść (wraz z motywacją do nauki).

Porównywanie się z innymi – czyli duża ryba, mały staw

Porównywanie siebie – czy bycie dobrym z matematyki szkodzi Ci w angielskim? Definiujemy nasz obraz siebie nie tylko w odniesieniu do grupy odniesienia. Dokonujemy także porównań w sobie, jeśli chodzi o nasze względne mocne i słabe strony. Rozważmy jeden paradoks – wiele osób określa się jako osoby „matematyczne” lub „językowe”. Sugerowałoby to, że wyniki w matematyce i języku różnią się w znacznym stopniu. To, że bycie dobrą z trygonometrii oznacza, że będziesz gorsza na lekcjach angielskiego i odwrotnie. Zamiast tego stwierdzamy szerokie korelacje między wynikami z różnych przedmiotów akademickich.

Wewnętrzny/zewnętrzny model samoświadomości staje się tu istotny. Jeśli jesteś dobra zarówno w matematyce, jak i w języku, ale nieco lepiej w matematyce, może to prowadzić do preferowanego postrzegania siebie jako osoby „matematycznej”. Może to powodować, że będziesz mniej zmotywowana do nauki języka angielskiego niż ktoś, kto jest ogólnie uboższym uczniem, ale będzie miała pewną skłonność do bycia dobrym w języku angielskim.

Porównywanie się z innymi – streszczenie

Twoja samoocena wpływa na motywację na wiele sposobów:

• własna skuteczność jest niezbędna do motywacji. Bezpośrednie doświadczenie i obserwowanie, jak ktoś inny radzi sobie jest dobre, ale pobudzenie i perswazja również są czynnikami.
• efekt dużej ryby i małego stawu mówi, że Twoja samoocena będzie pośrednio oparta na otaczającej Cię grupie odniesienia. To z kolei może mieć wpływ na Twoją motywację.
• wewnętrzno-zewnętrzny model samoświadomości sugeruje, że wewnętrznie porównujemy nasze mocne i słabe strony. Zatem Twoja motywacja do zrobienia jednej rzeczy może zostać osłabiona, gdy będziesz jeszcze lepsza w czymś innym.

Moje przemyślenia na temat zastosowania tych badań do poprawy swojego życia

Motywacja to ogromny temat, a nauka dotycząca wielu ważnych kwestii jest daleka od rozstrzygnięcia. Stosowanie badań naukowych do scenariuszy praktycznych jest również obarczone komplikacjami. Jak wykazały eksperymenty z motywacją wewnętrzną, naiwne stosowanie teorii testowanych w laboratorium na szczurach nie zawsze może mieć zamierzony wpływ na ludzi w prawdziwym świecie. Podobnie czynniki kulturowe i socjologiczne mogą mieć ogromny wpływ na motywację wykraczającą poza psychologię indywidualną. Nawet prostego pytania, takie jak „czy premie pieniężne poprawiają wydajność pracy” nie można oddzielić od kwestii, jak takie bodźce są postrzegane i jakie znaczenie im przywiązujemy w naszej kulturze. Trudności te sprawiają, że praktyczne implikacje badań motywacyjnych są bardziej niejasne. Uważam jednak, że z badań przedstawionych powyżej wynika wiele nietrywialnych wniosków.

• nagrody i kary są podstawą motywacji – pomysł, że każde zachowanie można wyjaśnić poprzez wzmocnienia, wydaje się obecni nadmiernie uproszczony. Jednakże fakt, że ten obraz był przekonujący przez tak długi czas, świadczy o kluczowej roli, jaką wzmocnienie odgrywa w motywacji. Zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagę, że abstrakcyjne rzeczy, takie jak autonomia, mogą funkcjonować jako potrzeba wzmacniająca zachowanie.
• teorie takie jak wyuczona pracowitość pokazują, że nawet złożona cecha osobowości, taka jak skłonność do ciężkiej pracy nad dużymi celami, może być częściowo wynikiem subtelnych warunków nagrody w otoczeniu. Nagrody za ciekawość i naukę mogą wyjaśnić, dlaczego zaliczamy się do niektórych specjalizacji, a inne tematy wydają nam się nudne.
• te nagrody i kary często narzucają się nieświadomie. Dlatego możemy nie być w stanie świadomie powiązać naszej miłości do sportu z doświadczeniami z wczesnego dzieciństwa, które dały nam szansę nawiązania kontaktu z rówieśnikami i poczucia się kompetentnymi, ale po prostu odczuwamy je teraz jako surową emocję.

Świadome kadrowanie ma ogromny wpływ na nasze popędy

Intencje, które sobie wyznaczamy, wpływają na nasze wyniki. Luki w wiedzy determinują naszą ciekawość. To, czy działanie jest sformułowane w kategoriach zysków, czy strat, wpływa na nasz apetyt na ryzyko. Jeśli postrzegamy wybór jako kontrolowany lub zainicjowany przez siebie, nasze motywacje zmieniają się, nawet jeśli sytuacja nie uległa zmianie. Nawet jeśli w przypadku wielu zadań wzmocnienia mają miejsce na poziomie poniżej naszej świadomości, świadome sformułowanie może sprawić, że niektóre decyzje staną się bardziej istotne lub zmienią sposób, w jaki postrzegamy nieprzewidziane nagrody za określone zadania.

Istnieje więcej stopni swobody w sposobie kadrowania sytuacji, niż zwykle zdajemy sobie z tego sprawę. Jednak akt przewartościowania sam w sobie jest aktem motywacyjnym. Możemy mieć zdolność do przedefiniowania sytuacji, ale jednocześnie unikamy samego aktu przedefiniowania w taki sam sposób, w jaki unikamy działań, które próbujemy podjąć.

Istnieje wiele pętli pozytywnego sprzężenia zwrotnego

„Cykl wysokiej wydajności” opisany przez Locke’a i Lathama sugeruje, że nasza motywacja do osiągnięć może wykazywać pozytywne sprzężenie zwrotne. Wyznaczaj sobie twarde cele i angażuj się w nie, a Twoja wydajność wzrośnie. Zachęca to do stawiania sobie trudniejszych celów i wzrostu ambicji. Poczucie własnej skuteczności, podstawowe pojęcie w teorii motywacji opartej na poznaniu społecznym Bandury, również tworzy pętlę pozytywnego sprzężenia zwrotnego. Czujesz, że nie możesz nic zrobić i Twoja motywacja maleje. To sprawia, że trudniej jest robić rzeczy, o których myślisz, że nie możesz ich zrobić.

Uczenie się skutkuje pozytywnym sprzężeniem zwrotnym. Algorytm postępu uczenia się Oudeyera sugeruje, że nasze eksploracje i zachowania oparte na ciekawości wpływają na lokalne cechy naszego środowiska. Nie przeszukujemy wszystkich możliwości globalnie (jest to niemożliwe), ale zmierzamy w kierunku największego postępu w nauce. Może to spowodować, że niektóre obszary staną się niedostępne (ponieważ wymagają pracy od początku, zanim będzie można osiągnąć postęp) lub przyspieszą (ponieważ w miarę uczenia się dostępnej będzie więcej wiedzy).

Systemy wykazujące pętle dodatniego sprzężenia zwrotnego są niestabilne. Doświadczają wrażliwości na warunki początkowe, a nawet na chaotyczne wyniki. To, że nasze systemy motywacyjne są zaprojektowane w ten sposób, powinno zmienić kierunek naszego życia nie jako przeznaczenie, ale jako wiele możliwości rozgałęzień.

Walka motywacyjna jest spowodowana przez rywalizujące siły

Motywacji nie stosuje się samodzielnie. Nie możesz myśleć o swojej motywacji do nauki, ciężkiej pracy lub ćwiczeń, nie biorąc pod uwagę swoich tendencji motywacyjnych do robienia czegokolwiek innego. Twoja motywacja do działania może mieć zarówno właściwości zbliżania, jak i unikania. Być może pociąga Cię myśl o zdobyciu piątki z następnego wypracowania, ale odpycha Cię myśl o przestudiowaniu tego wszystkiego. Nasze wysiłki, aby „zmotywować się” często opierają się na ukrytej równowadze w ramach tego samego zadania.

Podobnie motywacje mogą konkurować z różnymi źródłami. Czytanie książek w wolnym czasie może być dla mnie trudniejsze, jeśli mam łatwy dostęp do Netflixa. Nie dzieje się tak ze względu na zmianę mojego pragnienia czytania książek. Dzieje się tak dlatego, że oglądanie telewizji pozwala na nagrodę przy mniejszym wysiłku. Zestaw rozważanych opcji ma ogromne znaczenie dla motywacji i oczywiście zestaw rozważanych opcji jest również kontrolowany przez świadome kształtowanie.

Ostatecznym wnioskiem z tych badań jest to, że nasze motywacje są często dla nas niewidoczne. W niektórych przypadkach dzieje się tak po prostu dlatego, że sprzętu obsługującego naszą motywację nie da się wyrazić w świadomym umyśle. Selektywne wzmacnianie złożonych wzorców synaps neuronów dopaminergicznych w zwojach podstawy mózgu nie jest czymś, do czego mamy świadomy dostęp.

Porównywanie się z innymi

W innych przypadkach motywacje mogą być subtelne i złożone. Nasze środowisko może w subtelny sposób wpływać na autonomię, kompetencje i powiązania. Cele, które sobie wyznaczamy, mogą wpływać na nasze wyniki w większym stopniu, niż zdajemy sobie z tego sprawę. Nasza uwaga może podkreślać pewne aspekty sytuacji, a nie inne. Prowadzi do efektów motywacyjnych, z których prawie nie zdajemy sobie sprawy.

Z drugiej strony motywacje mogą być strategicznie ukryte przed naszą świadomością. Pragnąc zaimponować innym, pozyskać sojuszników i zaprezentować się publicznie, możemy świadomie bagatelizować wewnętrzne motywacje, które tak naprawdę decydują o naszym zachowaniu. Możemy też niechętnie rozpoznawać te ukryte popędy, ponieważ ujawnienie iluzji zepsułoby efekt.

Wiedza o Twoich dokładnych motywacjach w konkretnym przypadku może być trudna. Jednak zrozumienie, jak działa Twoja motywacja, ogólnie rzecz biorąc, może podpowiedzieć możliwe wskazówki, gdy utkniesz z problemem. Czy istnieją nieprzewidziane nagrody, o których nie wiesz? Może pomijasz potrzeby psychologiczne lub przedstawiasz problem w sposób, który jest nieprzydatny? Czy ukryte motywacje wyjaśniają Twoje trudności?

Przewodnik po motywacji – wniosek

Pomimo już wyczerpującej długości tego przewodnika, zdecydowanie nie dotrzymałam obietnicy zawartej w tytule. Nie jest to kompletny przewodnik, ponieważ strategicznie pominęłam większość badań nad motywacją. Po części było to zamierzone, ponieważ badania te mnie nie przekonały lub przekonały mnie do przeciwnego punkty widzenia. W innych przypadkach było to po prostu konieczne, ponieważ nie dało się zawrzeć wszystkiego, co dotyczy motywacji, nawet w przewodniku o długości dziesięciokrotnie większej.

Mimo to mam nadzieję, że ten przewodnik okazał się pomocny w badaniu tej złożonej i interesującej dziedziny. Mam również nadzieję, że daje pewien wgląd w wyzwania motywacyjne, przed którymi stoisz teraz i w przyszłości. Podziel się swoimi przemyśleniami na ten temat w komentarzu poniżej albo napisz do mnie maila na adres pytania@cataleja.pl.

Udanego życia,

Cataleja